Hormony wydzielane przez organizm w ciągu stresu mobilizują do radzenia sobie w trudnej, stresowej sytuacji. Takie krótkotrwałe działanie hormonów nie niesie za sobą szkody dla zdrowia, wręcz przeciwnie – jest dużo dobre. Jednak przedłużający się stres, a co za tym idzie – ciągłe działanie hormonów stresu, może doprowadzić do wzrostu m.in. chorób układu krążenia i otyłości. Sprawdź, jak działają hormony wydzielane przez organizm w czasie stresu. Hormony wydzielane przez organizm w czasie stresu to adrenalina i noradrenalina (katecholaminy) i kortyzol (glikokortykoid). Spośród wszystkich hormonów stresowych wydzielanych przez nadnercza do krwi, to adrenalina pełni istotną funkcję podczas napiętej sytuacji. Jest ona wydzielana jako pierwsza. W stanach przeżywania silnego stresu, który jest powyżej 10-20 minut, wydzielany jest kortyzol. Zadaniem hormonów stresu jest zapewnienie stanu gotowości organizmu w sprawach stresowych.
Hormony stresu – jak działają? Adrenalina
Adrenalina (epinefryna) to hormon wytwarzany w rdzeniu nadnerczy, a też w pewnych neuronach ośrodkowego układu nerwowego. Prekursorami adrenaliny są dopamina i noradrenalina, ta ostatnia spełnia funkcje hormonalne. Adrenalina wpływa na podwyższenie poziomu glukozy we krwi, pośredniczy w przenoszeniu impulsów ze współczulnego układu nerwowego do tkanek. A którą funkcję spełnia w ciągu stresu? Adrenalina i noradrenalina działają głównie na układ krążenia – usprawniają krążenie i zwiększają częstotliwość rytmu serca – i poprawiają rozciągnięcie mięśni. Adrenalina zwiększa także zapotrzebowanie organizmu na tlen (zwiększa wysycenie tlenem mózgu oraz innych tkanek) i podwyższa temperaturę ciała.
Hormony stresu – jak działają? Kortyzol
Działanie adrenaliny i noradrenaliny podczas stresu zwiększa kortyzol, który ponadto podnosi stężenie glukozy we krwi.
Poza tym kortyzol pełni i inne funkcje – wpływa na gospodarkę białkową (nasila katabolizm, czyli rozpad białek), węglowodanową (zwiększa glukoneogenezę i glikogenogenezę), tłuszczową (zwiększa lipolizę, czyli proces rozpadu trójglicerydów) i wodno-elektrolitową (zatrzymuje sól w systemie, a zwiększa wydalanie potasu). Wykazuje też działanie przeciwzapalne (łagodzi stany zapalne i alergie) i immunosupresyjne (osłabia działanie układu immunologicznego). Podnosi również ciśnienie krwi, wzmaga wydzielanie soku żołądkowego i powoduje uwalnianie wapnia z kości.
Hormony stresu mogą szkodzić
Hormony wydzielane przez organizm w ciągu stresu działają korzystnie, ale tyko wtedy, gdy stres trwa krótko, a co za tym idzie – gdy hormony oddziałują tylko przez pewien czas czasu oraz w małych ilościach. Jeśli stres będzie się przedłużać, a co za tym idzie – organizmu będzie długotrwale pozostawał pod wpływem uwalnianych pod wpływem stresu hormonów, może dołączyć do wzrostu wielu chorób. Najgroźniejsze z nich są choroby układu krążenia, m.in. nadciśnienie tętnicze i arytmia, za które odpowiada głównie adrenalina. Niewielka ilość tego hormonu zwiększa częstotliwość rytmu serca, co czasem doprowadza do schorzeń tętna. Za wysoka dawka adrenaliny może spowodować częstoskurcz, podczas którego serce uderza ponad 120 razy na minutę. Poza tym adrenalina może zmniejszyć przepływ nerkowy, skutkować szybsze uwalnianie kwasów tłuszczowych z tkanki, zwiększyć stężenie glukozy we krwi, doprowadzać do hipokaliemii lub do podniesienia stężenia potasu we krwi. Z kolei wysoki poziom kortyzolu może spowodować zmniejszenie takich procesów, jak gojenie się ran czy działanie układu odpornościowego, ponieważ kieruje duże ilości glukozy do krwiobiegu w kierunku zapewnienia zasobów energii na konieczności alarmowej reakcji organizmu (np. walki lub ucieczki). Kortyzol przyczynia się również do śmierci komórek mózgowych – przede wszystkim komórek hipokampa – struktury kluczowej dla procesów pamięci oraz rozwijania się. Ponadto wraz z neuropeptydem Y (hormonem odpowiedzialny za gromadzenie tłuszczu w celach) przyczynia się do wzrostu otyłości brzusznej. Do wzrostu otyłości u osób, które mieszkają w permanentnym stresie, przyczynia się także noradrenalina – hormon, który powoduje niekontrolowany apetyt na węglowodany, zwłaszcza słodycze.
Stres psychologiczny i organiczny
Przede wszystkim należy rozróżnić dwa typy stresu, który dotyczy organizmu człowieka. Pierwszy z nich to stres psychologiczny, odczuwany jako silny dyskomfort wynikający z przeżywania przez człowieka jakiejś sytuacji. Najczęściej wynika z analizy możliwości jednostki w układzie do wymogów sytuacyjnych. Obecnie wiadomo, że ten sposób stresu potrafi spowodować prawdziwe spustoszenie w organizmie ludzkim. Drugi rodzaj stresu to stres organiczny. Nazwa ta kojarzy się do każdych sytuacji, które prowadzą do zachwiania równowagi fizjologicznej w własnym ciele. Stresem organicznym jest na przykład choroba nowotworowa, uraz czy zapalenie płuc. Dotyczy on również biologii człowieka na poziomie reakcji chemicznych, czego przykładem jest stres oksydacyjny. Podobnie jak stres psychologiczny, stres organiczny diametralnie zmienia gospodarkę hormonalną.
