Mononukleoza zakaźna wytwarzana jest przez wirus Epsteina-Barr z grupy wirusów opryszczki. Zespół zbliżony do mononukleozy mogą powodować i inne mikroorganizmy i pierwotniak Toxoplasma gondii. Mononukleozą zakaźną można zarazić się przez kontakt ze śliną osoby zakażonej mononukleozą, a też podczas transfuzji krwi. Często do zakażenia mononukleozą dochodzi podczas pocałunku, dlatego mononukleoza bywa nazywana chorobą pocałunków. Z racje na niespecyficzne objawy mononukleoza jest bardzo rzadko diagnozowana.
Czym jest mononukleoza?
Mononukleoza zakaźna, lub inaczej gorączka gruczołowa, to choroba zakaźna spowodowana przez wirus Epsteina-Barr (EBV). To drobnoustrój należący do grupy herpeswirusów. U części dorosłych osób występują przeciwciała EBV, co znaczy, że w przeszłości przebyli bezobjawową chorobę a w sposób naturalny uzyskali wytrzymałość na wirusa. Dolegliwości towarzyszące mononukleozie podobne są do zwyczajnego przeziębienia, jednak towarzyszy im duże, długotrwale utrzymujące się zmęczenie.
Mononukleoza zakaźna – przyczyny i objawy
Do zakażenia mononukleozą dochodzi zazwyczaj w czasie dzieciństwa i najczęściej nie daje objawów. Jeżeli wirusem mononukleozy zarażą się starsze dzieci oraz osoby dorosłe, wówczas objawy powodowane przez mononukleozę mogą wystąpić, jednak nie muszą. Mononukleoza jest w ludzkim organizmie przez całe życie. Wirus wywołujący mononukleozę jest w celach nabłonkowych jamy gardłowej i nosowej i w limfocytach B. Mononukleoza zakaźna uczy się w systemie ludzkim bardzo długo – od 4 do 7 tygodni. W pierwszym tygodniu mononukleozy objawy obejmują zwykle pogorszenie się ogólnego samopoczucia pacjenta. Później dołączają w wypadku mononukleozy objawy grypopodobne z temperaturą ciała powyżej 39 stopni Celsjusza. Gorączka może zachowywać się nawet do trzech tygodni. Zmęczenie i przemęczenie wywołane przez mononukleozę nasilają się w trzecim tygodniu rozwoju mononukleozy zakaźnej. U małych dzieci pojawiają się i w stosunku z mononukleozą objawy takie jak: zapalenie gardła, migdałków podniebiennych, przedłużająca się gorączka z powiększeniem lub bez powiększenia węzłów chłonnych. U starszych dzieci w czasie mononukleozy sygnałami są złe samopoczucie, ból głowy, brak apetytu, dreszcze. Mononukleoza u dzieci zawsze jest mylona z przeziębieniem czy grypą. Niestety mononukleoza u dzieci rodzi się często nierozpoznana. Specjaliści bez podejrzenia mononukleozy u dzieci raczej ich nie wpływają na badania krwi w tym celu. Jedynym wskazaniem że być wysypka u dzieci z mononukleozą, która pojawia się po dostarczeniu dziecku ampicyliny, gdy lekarz podejrzewa bakteryjne zakażenie gardła. Klasyczne objawy mononukleozy zakaźnej to: wysoka temperatura, ból gardła spowodowany ostrym stanem zapalnym – anginą z obfitym błonniczopodobnym ropnym nalotem, a też niebolesnym powiększeniem węzłów chłonnych. Kluczowe przy mononukleozie objawy to też wybroczyny na podniebieniu miękkim, obrzęk powiek, wysypka plamisto-grudkowa na tułowiu i kończynach. Powikłania po mononukleozie zakaźnej występują rzadko, a są groźne. Wystąpić może bezobjawowe zapalenie wątroby, zmiany hematologiczne, zapalenia mięśnia sercowego, zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych. Przez mononukleozę zdarzają się także przypadki wystąpienia zespołu „Alicji w krainie czarów” – wrażenie zmian wielkości, kształtów oraz położenia obiektów w przestrzeni. Diagnozę mononukleozy zakaźnej zaczyna się od dokładnego zbadania pacjenta. Często odbywa się badania laboratoryjne. Zaleca się wówczas badanie krwi. Wzrost liczby leukocytów, zwiększona ilość limfocytów i obecność limfocytów o różnym kształcie informują o mononukleozie. Czasem składa się także test krwi odczynem Paul-Bunella-Dawidsona. Znajduje się nim obecność we krwi przeciwciał heterofilnych. Wykonywane jest również badanie na obecność we krwi przeciwciał dla EBV: IgG i IgM VCA, IgG EBNA, IgG EA-D. Mononukleoza należy do chorób zakaźnych. Objawy mononukleozy zakaźnej często znikają instynktownie. Chorym na mononukleozę, z racje na powiększoną podczas mononukleozy zakaźnej śledzionę, zaleca się bycie w łóżku i unikanie wysiłku fizycznego. Ponieważ nie ma konkretnego leku, który zwalczyłby wszystkie objawy mononukleozy, leczenie polega na niwelowaniu niektórych objawów. Jeżeli choremu na mononukleozę dokucza ból gardła, wówczas składa się mu pastylki do ssania, których elementy mają działanie odkażające. W wypadku podwyższonej ciepłoty ciała, przepisuje się pacjentowi leki przeciwgorączkowe. Czasem stosuje się choremu kortykosterydy. W terapii pacjentów na mononukleozę złośliwą nie powinno się podawać preparatów zawierających penicylinę, ponieważ potrafią one wywołać wysypkę. Uczucie zmęczenia i osłabienia może kierować się nawet do kilku miesięcy od ustąpienia mononukleozy zakaźnej. Czuje się, że wirus Epsteina-Barra może być działanie onkogenne. Dostrzeżono jego związek z ziarnicą złośliwą, rakiem migdałków podniebiennych, chłoniakiem Burkitta, rakiem ślinianek przyusznych i chłoniakami osób cierpiących na AIDS.
